HWBP-PAGW: synergie tilt projecten naar hoger plan
Ze zijn er best trots op, het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) : de synergie die de werksessies met ontwerpend onderzoek bij hen losmaakten. Deze werksessies leverden voor de IJssel-Vechtdelta en Waddenkust veel ideeën op waar ze concreet mee aan de slag gaan. Bij het Deltacongres legden ze uit hoe ze waterveiligheid met ecologische waterkwaliteit en natuurontwikkeling combineren. En waarom dat zo nodig is.
‘Voor de casusgebieden in de IJssel-Vechtdelta en Wadden hebben we breeduit mensen uitgenodigd die aan HWBP en PAGW-projecten werken in de regio en op landelijk niveau. Maar ook medewerkers van gemeenten, provincies, natuur- en landbouworganisaties vroegen we mee te doen’, zegt Petra van Konijnenburg van het programmateam PAGW over de werksessies die Neerlands Diep en LEF Future Center begeleidden. ‘Mij is met name de energie bijgebleven die bij die sessies vrijkwam.’
Zoetwater voor landbouw en natuur
‘De onzekerheden die de klimaatverandering met zich meebrengt, moeten een plek krijgen in de maatregelen die we nu nemen om straks waterveilig te blijven’, zegt Regina Havinga van de programmadirectie HWBP. ‘Er is meer ruimte nodig en we willen duurzame oplossingen. De noordelijke waterschappen hadden wel oren naar waterveiligheid die meer inzet op natuurlijke, duurzame en uitbreidbare oplossingen.’ De som van de synergie tussen een HWBP- en PAGW-project is langs de Waddenzee te zien bij de dijkversterking Koehool-Lauwersmeer. ‘Als waterschap zoeken we bewust naar maatregelen die elkaar versterken: waterveiligheid met ecologisch perspectief, leefbaarheid en recreatie. Dijk versterkt, natuur hersteld en gebied verrijkt, dat is onze slogan voor dit project. Een meerwaarde voor het totale gebied dus’, aldus Nelleke Zuideveld, projectmanager HWBP Wetterskip Fryslân. ‘Het mooie is dat de HWBP- en PAGW-projecten bij Koehool-Lauwersmeer al parallel lopen. Daaraan merk je het belang van op elkaar afgestemde planningen en budgetten.’
Hoe intensief deze teams samenwerken, beaamt ook projectleider PAGW Jacco Doze van Rijkswaterstaat. ‘Zo’n project lukt alleen, als je eerst de integrale opgaven van het gebied in beeld brengt en werk met werk wilt maken. Zo hebben landbouw en natuur samen behoefte aan zoetwater. Daar gaan we dan ook samen mee aan de slag. Je hebt elkaar dus nodig om zelf succesvol te worden. Dat is een proces van geven en nemen, en investeren in relatie en inhoud. Voor toekomstige projecten langs de Waddenzee zou het goed zijn om nog eerder te gaan samenwerken. Zoals bij IJssel-Vechtdelta nu de gedachte is. Dus al voordat de scope van een HWBP-project bepaald is.’
Niet sectoraal maar integraal
Bij het casusgebied IJssel-Vechtdelta valt het verschil tussen de PAGW-preverkenning en de Werkplaats HWBP en PAGW meteen op: er komen totaal andere oplossingen uit voor de opgaven waar de programma’s voor staan. ‘Bij de kick-off van de Werkplaats maakten we schetsen op gebiedskaarten, waarbij we waterveiligheid met ecologische waterkwaliteit combineerden. Dat leidde tot heel interessante ideeën voor natuur, en andere maatregelen dan die we in de preverkenning voor ogen hadden’, zegt Lilian Hermens, regiocoördinator PAGW Rivieren bij Staatsbosbeheer.
Ze was bij de kick-off bezig met de Vechtstrangen, waarbij oude rivierlopen (strangen) in ere worden hersteld. Daarmee kan meer water worden vastgehouden in het stroomgebied. ‘Dat bevordert de sponswerking en veerkracht van de rivierdelta. Zo kunnen we droogte bestrijden, hoeven de dijken minder verhoogd en versterkt te worden en krijgen we uitgelezen kansen voor natuurontwikkeling.’ De preverkenning leverde kansrijke samenwerkingen op met partners uit de omgeving, onder andere met het Waterschap Drents-Overijsselse Delta. Lilian: ‘Onze samenwerking kreeg vleugels tijdens de kick-off in mei. Het werd daar nog duidelijker dat wij onze sectorale PAGW-preverkenning voor de IJssel-Vechtdelta integraal voort moeten zetten, samen met de waterveiligheidsopgave.’
Keteldelta
Hoe richten we de IJssel-Vechtdelta zo toekomstbestendig mogelijk in, ondanks alle onzekerheden voor de toekomst? Die vraag stelt Bert Bijkerk van het Waterschap Drents Overijsselse Delta bij de kick-off. ‘Het IJsselmeerpeil bepaalt sterk de natuur en de waterveiligheid, maar ook de landbouw in het hele gebied. We komen er niet, als elk programma primair vanuit de eigen doelstellingen aan de slag gaat. We moeten synergie tussen programma’s creëren, omdat al die opgaven samenkomen in een en hetzelfde gebied.’
Bert heeft een visie op het Ketelmeer: ‘De aanleg van de Flevopolders heeft het watersysteem in de IJssel-Vechtdelta ingrijpend veranderd. De monding van de IJssel-Vechtdelta ligt feitelijk niet meer bij Kampen, maar een stuk westelijker, bij de Ketelbrug die de polders verbindt.’ Door de delta als een natuurlijk systeem te bekijken, vanuit het principe Water en Bodem Sturend, kijkt hij er anders tegenaan. ‘Het Ketelmeer zou zich langzaam maar zeker vullen met sediment, waardoor er een nieuwe delta zou ontstaan. Wanneer je bij Urk een Keteldelta zou aanleggen, ontstaat er nieuwe deltanatuur die bijdraagt aan de waterveiligheid.’
Nu voor later
Deltanatuur kan de ecologische waterkwaliteit verbeteren en de waterveiligheid versterken. ‘Water en Bodem én Natuur Sturend’, zoals Deltacommissaris Peter Glas zei – wat ook de PAGW-aanpak is met de ecosysteembenadering – leidt tot heel andere maatregelen dan er nu in het HWBP worden uitgevoerd. Door het samen in voorverkenningen op te pakken blijken er andere oplossingen mogelijk die voor zowel het HWBP als de PAGW tot veel winst leiden’, vat Rob Folkert de lessen van de casussen samen. ‘Zo kunnen we beter op de onzekerheden anticiperen en een bijdrage leveren aan duurzame oplossingen met veel maatschappelijke meerwaarde. Dat maakt de Werkplaats HWBP-PAGW ook letterlijk ‘Nu voor later’, het thema van dit Deltacongres.’