Preverkenning IJssel-Vechtdelta voor integrale aanpak

Aan welke eigenschappen van het gebied valt te sleutelen om de nodige systeemveranderingen te realiseren? Op die vraag heeft de preverkenning PAGW IJssel-Vechtdelta (IJVD) antwoord gegeven. Het eindrapport is een lijvig document geworden. Dat komt mede doordat het een complex onderzoeksgebied is qua landschap en functies, zegt ecoloog Luc Jans van Rijkswaterstaat, lid van het projectteam preverkenning IJVD.

De preverkenning maakt duidelijk welke systeemingrepen en maatregelen er nodig zijn voor een betere ecologische waterkwaliteit, meer biodiversiteit en toekomstbestendige natuur in de IJssel-Vechtdelta. Het gaat echt om een lange-termijn ambitie. Daarmee is de preverkenning geenszins een vastgesteld plan of harde opgave.

In de binnendelta stromen de rivieren IJssel, Overijsselse Vecht en Zwarte Water uit in het IJsselmeergebied met de randmeren Vossemeer, Ketelmeer en Zwarte Meer. Ten noordoosten daarvan liggen de laagveenmoerassen van Nationaal Park Weerribben-Wieden. ‘Al die systemen haken in elkaar. Daarom hebben we de preverkenning breed opgezet. En pleiten we voor een integrale aanpak van het gebied.’
Voor het projectteam preverkenning IJVD is dat een bekende werkwijze: ‘Het team telt veel oud-medewerkers van de Dienst Landelijk Gebied’, zegt Luc. ‘Daar waren we gewend gebiedsgericht te werken.’

Rietlanden

Juist vanwege alle opgaven voor waterveiligheid, landbouw en scheepvaart zijn er volop redenen om ingrepen in het gebied te combineren. Als het gebied toch op de schop gaat om te voldoen aan de eisen voor waterveiligheid, kan er tegelijkertijd worden gewerkt aan een ecologische systeemverbetering, het doel van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW). Zo moeten de dijken in het gebied op veel plekken versterkt worden. Dat biedt kansen voor samenwerking tussen het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en de PAGW. Gaat het HWBP bijvoorbeeld de dijken van de IJsselmeerpolders versterken, dan kan de PAGW aan de waterzijde van de dijk een brede oeverzone van rietlanden aanleggen. Die zorgt voor een geleidelijke overgang van land naar water. Ook zwakt die de golfslag af, wat weer de waterveiligheid versterkt. Luc Jans: ‘Iedereen is voor een integrale aanpak. Maar het maakt de uitvoering nog ingewikkelder vanwege de diverse deadlines en financieringsstromen van betrokken organisaties.’

Overstromingszones

De klus was niet snel geklaard. ‘We onderzochten niet alleen welke knelpunten we in de IJVD moeten aanpakken, omdat ze de PAGW-doelstellingen in de weg staan’, zegt Luc. ‘We wilden ook weten hoe de rijks- en regiopartijen ertegenaan keken. Daarom hebben we tijdens de preverkenning 3x het onderzoek toegelicht voor een klankbordgroep met mensen van de provincies, waterschappen, terreinbeheerders en meer.’

De belangen in de regio staan soms haaks op elkaar. ‘Neem Kampereiland’, zegt Luc. ‘Dat was ooit een eiland in de monding van de IJssel bij Kampen, maar is al sinds jaar en dag een agrarisch gebied met melkveehouders. Er liggen hier zeker kansen om de ecologische waterkwaliteit en natuur te verbeteren, bijvoorbeeld door de wateren lokaal te verbreden met overstromingszones. Dat is ook een van de pijlers van de PAGW: meer overgangsgebieden tussen land en water. Maar op Kampereiland, een landbouwgebied, is daar weinig draagvlak voor. Daarom is de kans klein dat er op korte termijn iets gebeurt in het gebied.’