Sedimentbeheer Oosterschelde: zand voor Roggenplaat en Galgeplaat
Op de Roggenplaat hebben we miljoenen kuub zand opgespoten. Hierdoor hebben we honderden hectaren intergetijdengebied hersteld. Op de Galgeplaat doen we dit de komende jaren ook. Het effect blijft enkele decennia in stand.
Opspuiten
Dankzij het opspuiten kunnen zeehonden en de vele duizenden steltlopers, grutto’s, wulpen en tureluurs hier weer terecht. De zandsuppleties dempen ook de golfaanval op de dijken rondom de Oosterschelde. Daarmee zorgt de sedimentstrategie voor meer natuur. Ook komt er meer waterveiligheid en ontstaan nieuwe recreatiemogelijkheden.
Aanleiding zandsuppletie Roggenplaat
Door de aanleg van de Oosterscheldekering zijn de getijdenstromen in de Oosterschelde afgenomen. De geulen zijn daardoor te ruim bemeten. De getijstroom is daardoor niet sterk genoeg meer om intergetijdengebieden (platen, slikken en schorren) die tijdens stormen zijn afgekalfd, weer op te bouwen met zand en slib. Dit verschijnsel staat bekend als de zandhonger van de Oosterschelde. Deze zandhonger vormt op korte termijn een bedreiging voor de natuur-, landschaps- en recreatiewaarden en op de lange termijn voor de waterveiligheid.
Door de zandhonger neemt het intergetijdengebied in de Oosterschelde naar verwachting tot 2060 met 35% af. Dit heeft zeer nadelige gevolgen voor de:
- Natuur: foerageergebieden van steltlopers (de plek waar ze naar voedsel zoeken) worden steeds kleiner waardoor ze steeds moeilijker voldoende en geschikt voedsel kunnen vinden. Ook de rustplekken van zeehonden nemen in omvang af.
- Veiligheid: wanneer zandplaten, slikken of schorren verdwijnen, zal een grotere golfbelasting op de dijken ontstaan, waardoor eerder onderhoudswerkzaamheden nodig zijn.
- Landschap: Het karakteristieke landschap in de Oosterschelde zal veranderen.
- Recreatie: Het gebied wordt steeds minder aantrekkelijk voor recreatie.
Vogels en zeehonden
De Galgeplaat is een belangrijke plek voor vogels en zeehonden. Door zand aan te brengen (suppletie), blijven de Galgeplaat en slikken behouden als belangrijke plek voor deze dieren.De Roggenplaat ligt direct aan de binnenkant van de Oosterscheldekering en wordt omringd door de getijgeulen Hammen in het noorden en Schaar in het zuiden. Noordelijk ligt de zuidkust van Schouwen-Duiveland. Langs de noordelijke en zuidoostelijke rand van de Roggenplaat liggen mosselpercelen. Verspreid over de Roggenplaat liggen natuurlijke oesterriffen. Op het zuidelijke gedeelte liggen schelpenbanken met een typische (zuid)west–(noord)oostelijke oriëntatie. Lees meer over dit project op de website van Rijkswaterstaat.
Steltlopers
Onderzoek heeft uitgewezen dat de steltlopers voor het vinden van voedsel afhankelijk zijn van de grootte van het droogvallend intergetijdengebied en de tijd die het droogvalt. Tijdens koude winterdagen moeten de steltlopers bij laagwater minstens vijf uur kunnen eten. Door de erosie worden de hogere delen van de plaat steeds lager waardoor ze minder lang droogvallen. Daardoor hebben de vogels minder tijd om eten te vinden. Op de Roggenplaat neemt de duur dat de plaat droogvalt het snelst af van alle deelgebieden in de Oosterschelde.
Oplossing
Rijkswaterstaat heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Economische Zaken een onderzoek uitgevoerd naar de meest effectieve maatregelen voor de aanpak van de zandhonger. Hieruit kwam naar voren dat het ophogen van de droogvallende platen met zand een effectieve maatregel is om de effecten van de zandhonger te bestrijden. Aanpak van de Roggenplaat was het meest urgent, deze is gesuppleerd in 2019-2020. De aanpak van andere locaties waaronder de Galgeplaat is vanaf 2026 aan de orde.
Omgeving Roggenplaat
De Roggenplaat ligt direct aan de binnenkant van de Oosterscheldekering en wordt omringd door de getijgeulen Hammen in het noorden en Schaar in het zuiden. Noordelijk ligt de zuidkust van Schouwen-Duiveland. Langs de noordelijke en zuidoostelijke rand van de Roggenplaat liggen mosselpercelen. Verspreid over de Roggenplaat liggen natuurlijke oesterriffen. Op het zuidelijke gedeelte liggen schelpenbanken met een typische (zuid)west–(noord)oostelijke oriëntatie.
Doelstelling zandsuppletie Roggenplaat
De doelstelling van de zandsuppletie Roggenplaat is als volgt:
- Behoud van de huidige foerageerfunctie van het Roggenplaat/Neeltje Jans-complex en behoud van de rustfunctie voor de zeehonden tot 2045.
- Voorkómen van een ongewenste toename van golfbelasting op de zuidkust van Schouwen.
- Ontwikkelen van kennis voor flexibel, klimaatbestendig en kosteneffectief kustmanagement.
Uitvoering en monitoring
In totaal is ongeveer 200 ha van de bodem van de Roggenplaat opgehoogd met gemiddeld 50 tot 100 cm zand. Het benodigde zand is gewonnen uit de Roompot. In totaal is er circa 1,3 miljoen zand op de Roggenplaat aangebracht.
De monitoring bestaat uit twee onderdelen; de procesmonitoring en de risicomonitoring tijdens de aanleg. Doel van de procesmonitoring is het toetsen van de doelstellingen van het project. Het doel van de risicomonitoring was om tijdig in te kunnen grijpen als de suppletie nadelige gevolgen geeft voor andere belangen, zoals de mosselpercelen. Alle meetgegevens van de risicomonitoring zijn gedeeld met de mosselsector.
Smartsediment
De suppletie Roggenplaat was onderdeel van het Europese project Smartsediment en ontving subsidie vanuit het Interreg Vlaanderen-Nederland programma. Smartsediment is een grensoverschrijdend project, waarin gezamenlijk gezocht wordt naar oplossingen voor de erosie van getijdenplaten in de Oosterschelde en het verdwijnen van rustige, ondiep-watergebieden in de Westerschelde en Zeeschelde.
Relevante rapporten:
- Onderzoeksrapporten Oosterschelde (Rijkswaterstaat)
