Robuust spuicomplex bij Den Oever
De Afsluitdijk vormt sinds 1931 de grens tussen zoet en zout water. In 2018 kwam een probleem aan het licht: zoutindringing (verzilting) in het IJsselmeer. Dit kwam door de hoeveelheid zout dat het IJsselmeer binnendrong via schut- en spuisluizen én een droge zomer waardoor minder zoet water aangevoerd werd. Een probleem voor onder andere de drinkwaterbereiding bij Andijk.
Volgens verwachting neemt de zoutindringing verder toe vanwege de zeespiegelstijging en drogere en hetere zomers. Daarnaast is de harde overgang tussen zoet- en zout water niet gunstig voor de vismigratie: de trekroute van vissen tussen verschillende wateren. Bijvoorbeeld voor de zalm die in zout water opgroeit, maar in de paaitijd zoet water opzoekt. Ook zien we dat via spuisluizen vissen van het IJsselmeer naar de Waddenzee worden gespoeld. Ook zeker niet gunstig. Tijd voor een gedegen aanpak van Rijkswaterstaat: in 2023 en 2024 is onderzoek gedaan naar de overgang van zoet naar zout water bij Den Oever.
De onderzoeken zijn inmiddels afgerond, opgeleverd én er is advies gegeven aan de ministeries I&W en LVVN. Wat kwam hieruit?
Vismigratie en verzilting
Het onderzoek naar de vismigratie en verzilting leidt tot twee nieuwe maatregelen:
- De ministeries I&W en LNV hebben op 1 juli 2024 de aanvullende voorkeursbeslissing PAGW Wieringerhoek goedgekeurd: de vismaatregel bij Den Oever. De vismaatregel bestaat uit het inrichten van een waarschuwingszone voor vissen die leven in zoet water. Zo krijgen vissen tijdig een signaal om te keren, zodat ze niet via de spuisluis in de zoute Waddenzee terecht komen. Vaak overleven de vissen deze weerbarstige reis ook niet. Voor deze maatregelen is PAGW-financiering beschikbaar. In 2025 worden de maatregelen verder uitgewerkt. De realisatie staat gepland van 2026-2029. Het onderzoek heeft ook tot kansrijke ontwerpvarianten geleid voor een grotere vismigratie-maatregel. De uitwerking van deze opties is verder afhankelijk van beschikbaar budget.
- De ontwikkeling en realisatie van de verziltingsmaatregelen bij Den Oever is goedgekeurd door het Ministerie van I&W. Tijdens recente onderhoudswerkzaamheden zijn zes grote pompen geïnstalleerd bij Den Oever. Deze pompen worden ingezet om overtollig zoet water uit het IJsselmeer te pompen als het waterpeil van de Waddenzee te hoog staat. De pompen kunnen ook op gezette tijden bediend worden om opgehoopt zout water voor de Afsluitdijk terug te pompen naar de Waddenzee. Daarnaast wordt er een retourgeul van schutsluis naar de spuisluis aangelegd. Zo wordt zout water dat via de schutsluis binnenkomt, efficiënt afgevoerd richting de Waddenzee. Het zoute water vermengt zich niet met zoet water. De realisatievoorbereiding start nog in 2024, de verwachting is dat in 2029 de werkzaamheden afgerond zijn.
Achtergrondinformatie over Wieringerhoek
Bij Wieringerhoek onderzoeken we nieuw leefgebied in het IJsselmeer. Dit doen we in het gebied tussen de Afsluitdijk bij Den Oever en Enkhuizen. We onderzoeken ook maatregelen die leiden tot betere migratiemogelijkheden voor trekvissen, minder afname van zoetwatervissen door spuien, zachtere grenzen tussen land en (diep) water en kansen voor brakwaternatuur. Hierdoor ontstaat een divers leefgebied met meer voedsel waardoor de biodiversiteit toeneemt.